پیس میکر یا ضربانساز دستگاه کوچک الکترونیکی است که به کمک عمل جراحی در سینه فرد قرار داده میشود. پیس میکر از طریق ارسال ضربان الکتریکی به قلب باعث ضربان منظم قلب میشود. درصورتیکه میزان ضربان قلب بسیار پایین باشد، پیس میکر گزینه بسیار مناسبی است. این دستگاه میتواند زندگی افراد بسیاری را مشکل ضربان قلب ضعیف دارند را بهخوبی حل کند.
پیس میکر چیست؟
ضربان ساز دستگاه کوچکی است بهاندازه یک قوطی کبریت و وزن 20 الی 50 گرم است. این دستگاه کوچک تولیدکننده ضربان یک باتری و یک صفحه نمایشگر کامپیوتری کوچک دارد. ضربان از طریق سیمهای آنکه به قلب متصل میگردد، فرستاده میشود. میزان ضربان الکتریکی فرستادهشده به قلب، پِیسینگ رِیت نامیده میشود.
ضربان سازهای جدید با توجه به نیاز قلب ضربان تولید میکنند. این جمله بدین معنا است که این دستگاه میتواند برنامهریزی شود و با توجه به نیاز بدن ضربان تولید کند.
زمانی که دستگاه ضربان ساز در یابد که اختلالی در ضربان قلب به وجود آمده، بهعنوانمثال ضربان قلب بسیار ضعیف است آنگاه این دستگاه با ارسال ضربان موجب تعدیل میزان تپش قلب میشود. هنگامیکه ضربان قلب به حالت تعادل برسد، تولید ضربان توسط این دستگاه متوقف میشود.
بسیاری از دستگاههای ضربان ساز دارای حسگرهای ویژهای هستند که حرکات بدن و میزان تنفس را تشخیص میدهد. از این طریق این دستگاه میتواند در هنگام فعالیت فرد میزان ضربان قلب را افزایش دهد.
تفاوت پیس میکر با ICD یا فیبریلاتور کاشتنی قلبی
ICD دستگاهی شبیه به دستگاه پیس میکر است که شوکهای الکتریکی قویتری به قلب ارسال میکند و بهاصطلاح موجب ریبوت کردن قلب یا پمپاژ دوباره قلب میشود. برخی دستگاه شامل هم ضربان ساز و هم ICD هستند.
ICD اغلب برای کسانی استفاده میشود که خطر حملات قلبی آنها را تهدید میکند. درصورتیکه ICD متوجه ضربان غیرطبیعی قلب شود، شوک الکتریکی به قلب وارد میکند. این شوک بهمنظور بازگرداندن ضربان قلب به حالت طبیعی به کار میرود.
ICD های قدیمی در داخل رگ قرار داده میشدند. انواع جدیدتر آن همچنین وجود دارند در زیرپوست قرار داده میشوند.
کاربرد پیس میکر موقت چیست؟
پیس میکر موقت یا ضربان ساز موقت در بیماران قلبی زمانی به کار می رود که ضربان قلب با مشکل همراه است و یا پزشک نیاز به ارزیابی بیشتر برای قرار دادن پیس میکر دائم دارد.
دربرخی موارد هم پیس میكر موقت زمانی به کار می رود که هنوز کندی ضربان قلب وجود دارد و تا بر طرف شدن برادیکاردی و پیش از پیس میکر دائم از آن استفاده می شود
علت نیاز به پیس میکر
بهطورکلی قلب ماهیچهای است که وظیفه پمپاژ خون را بر عهده دارد و توسط ضربان های الکتریکی کنترل میشود. اختلال در میزان ضربان دلایل متعددی دارد که میتواند باعث ایجاد برخی شرایط بد قلبی شود ازجمله موارد زیر:
- ناهنجاری ضربان کند قلب (برادیکاردیا)
- ناهنجاری ضربان شدید قلب (تاکیکاردیا)
- بلوک قلبی: درصورتیکه سیگنالهای الکتریکی کنترلکننده ضربان قلب بهدرستی انتقال نیابند موجب ضربان غیرعادی قلب میشوند
- ایست قلبی: زمانی که سیگنالهای الکتریکی قلب دچار مشکل شوند و در این صورت موجب ایست قلبی میشوند.
موارد بالا ازجمله مواردی است که بیمار را ملزم به نصب دستگاههای ضربان ساز میکند.
دستگاه ضربان ساز چگونه کار گذاشته میشود؟
نصب دستگاه ضربانساز طی فرایند سادهای صورت میگیرد. نصب این دستگاه ممکن است نیازی به بیهوشی نداشته باشد و از بیحسیهای موضعی برای آن استفاده شود.
این دستگاه معمولاً در زیرپوست و در نزدیکی استخوان ترقوه، در قسمت چپ سینه کار گذاشته میشود. سیمهای متصل به دستگاه از طریق رگهای به سمت قلب هدایت میشود.
این عمل حدود 1 ساعت به طول میانجامد و بیمار پس از یک روز بستری در بیمارستان میتواند مرخص شود.
پس از عمل
بیمار پس از عمل باید بتواند حرکات فیزیکی عادی خود را انجام دهد اما اغلب توصیه میشود بیمار حدود 4 الی 6 هفته پس از عمل از انجام حرکات شدید خودداری کند. پسازآن فرد قادر به انجام فعالیت و بسیاری ورزشها خواهد بود.
در ابتدا ممکن است فرد سنگینی اندک دستگاه را احساس کند و یا زمانی که در حالت خاصی میخوابد احساس ناراحتی کند اما بهمرور به آن عادت میکند و مشکلی نخواهد داشت.
برای اطلاع از عملکرد صحیح ضربانساز باید توسط پزشک ویزیت شوید. بسیاری از دستگاههای ضربانساز اطلاعات دقیقی از ضربان طبیعی قلب دارند. در زمان مراجعه به پزشک، وی از این اطلاعات برای بررسی عملکرد قلب و ضربانساز استفاده میکند.
استفاده از لوازم برقی خانگی مانند ماکروویو هیچگونه تداخلی با عملکرد این دستگاه ندارد و بهطورکلی ایمن است.
ایمنی
استفاده از دستگاه ضربان ساز عوارضی ندارد. مهمترین نگرانی اما ممکن از به دلیل عدم کنترل ضربان قلب باشد که میتواند به دلیل نقص دستگاه و عدم اتصال صحیح سیمها باشد. این دسته از مشکلات با برنامهریزی مجدد دستگاه به کمک سیگنالهای بیسیم قابل تعمیر است. زمانی که دستگاه ضربانساز جابجا شود ممکن است فرد نیاز به عمل جراحی مجدد داشته باشد.
جایگزین دستگاههای ضربان ساز
در برخی موارد ممکن است برای درمان ناهنجاری ضربان قلب از گزینههای دیگر استفاده کرد. بهعنوانمثال فيبريلاسون عروقی گاهی از طریق مصرف دارو و روشهای بدون عمل جراحی قابلدرمان است. البته لازم به ذکر است همه موارد نمیتوانند از این طریق درمان شوند و ممکن است استفاده از دستگاه ضربان تنها گزینه درمان باشد.
زمانی که کاردیولوژیست استفاده از دستگاههای ضربانساز را تجویز میکند، درباره علت و روشهای جایگزین با وی صحبت کنید.
فناوری جدید
امروزه دستگاههای ضربانسازی ساختهشده است که بهاندازه یک قرص است. دستگاههای جدید دارای فنّاوری بیسیم بوده و بهصورت مستقیم در قلب جایگذاری میشود. ضربان های الکتریکی از طریق الکترودها توسط قلب دریافت میشود. ازاینرو دستگاههای جدید کنترل کمتری نیاز دارد. همچنین خطر ابتلا به عفونت و طول مدت بهبودی فرد را کاهش داده است.
دکتر کامران حسین زاده متخصص قلب و عروق و جراح قلب
